Hits: 1175
Dok je KPJ verovala da je Jugoslavija „jedna nacionalna država“ i stajala „na braniku ideje nacionalnog jedinstva i sviju nacionalnosti u zemlji“, nikome nije smetala ni mala ni velika Srbija niti je postavljao pitanje koje su to zemlje srpske a koje nesrpske. Kada se počev od 1924, po nalogu Kominterne, KPJ počela da bori za ukidanje „velikosrpske hegemonije“, započelo je tugaljivo utvrđivanje koje su to zemlje nesrpske (slovenačke, hrvatske, albanske itd.), a koje jedino mogu biti srpske. Time su na posredan način utvrđene i granice neke buduće, avnojevske ili brionske Srbije.
Već 1924. godine KPJ je osporila pripadnost Vojvodine Srbiji kada je zaključila da su imperijalistički ugovori o miru „podvrgli ugnjetavanju srpske buržoazije kompaktne mase Mađara, Nemaca i Rumuna u Vojvodini“. A kako je utvrđena i dužnost Partije da pomaže pokrete ugnjetenih nacija u cilju obrazovanja nezavisnih država i „radi oslobođenja Albanaca“, prećutno je osporeno pravo Srbije na krajeve naseljene Albancima.
Na sličan način postupio je i Treći kongres KPJ koji je održan u Beču juna 1926. godine. U rezoluciji ovog kongresa o nacionalnom pitanju kao nesrpske oblasti pominju se ne samo Slovenija, Hrvatska i Makedonija već i Crna Gora i Vojvodina, čime je osporena valjanost odluka Velike narodne skupštine Vojvodine i Velike narodne skupštine srpskog naroda u Crnoj Gori o prisajedinjenju Srbiji. Kako se uz to pominje obrazovanje nacionalnih pokreta u ovim dvema pokrajinama, očigledno je da se već onda imala na umu potreba obrazovanja novih nacija i nezavisnih država na tlu „versajske Jugoslavije“.
Najradikalnije svođenje Srbije na „pravu“ meru izvršeno je oktobra 1928. godine na Četvrtom kongresu KPJ u Drezdenu.
Za Crnu Goru je tada rečeno da je „pomoću“ francuskog i engleskog imperijalizma lišena svoje državne samostalnosti i prisajedinjena državi SHS“, te da je zbog toga pod tuđinskom vlašću, tj. pod „divljačkim okupatorskim režimom“ velikosrpske buržoazije. Sličnom okupatorskom režimu bile su, po mišljenju ondašnjih jugoslovenskih komunista, podvrgnute druge oblasti i narodi u granicama „versajske Jugoslavije“. To su bila „znatna albanska, bugarska i mađarska područja“ koja su danas u granicama SR Srbije i SR Makedonije. Reč je o „mađarskoj teritoriji u Severnoj Vojvodini anektiranoj Jugoslaviji Trijanonskim ugovorom o miru“, „aneksiji albanskih krajeva u zaposednutoj Makedoniji i na Kosovu“ i „aneksiji stare bugarske teritorije (Caribrod i Bosiljgrad)“. /…/
Manje-više isti stav prema teritorijalnom integritetu srpskog naroda imala je Četvrta zemaljska konferencija KPJ koja je održana u Ljubljani decembra 1934. Za nju je „stvaranje versajske Jugoslavije“ bila „okupacija Hrvatske, Dalmacije, Slovenije, Crne Gore, Makedonije, Kosova, Bosne i Vojvodine od strane srpskih trupa“, iz čega je proizišao zahtev za „progon srpskih okupatora, srpskih trupa i žandarma, kao i srpskih četnika iz Hrvatske, Slovenije, Dalmacije, Vojvodine, Bosne, Crne Gore, Makedonije i sa Kosova“. Neokupirani, tj. srpski deo „versajske Jugoslavije“ bila je teritorija današnje „uže Srbije“.
Godine 1935, zbog rastuće fašističke opasnosti i promene spoljnopolitičkog interesa prve zemlje socijalizma, jugoslovenski komunisti su napustili borbu za razbijanje „versajske Jugoslavije“ i počeli da se zalažu za njeno očuvanje, unutrašnje preuređenje i federalizovanje. Ali pri tom nisu izmenili, što se često zaboravlja, svoj sud o Srbima kao hegemonističkom narodu i svoje dotadašnje nastojanje da se, radi slobode i dobrobiti drugih naroda, Srbija svede na „pravu“ meru prema poznatoj paroli: „mala i slaba Srbija — jaka Jugoslavija“. Tako se u odluci Politbiroa CK KPJ o zadacima KPJ posle VII kongresa Komunističke internacionale, koja je doneta 21. avgusta 1935. godine u Moskvi, zahteva sazivanje ne samo slovenačke, makedonske, crnogorske i bosanske narodne skupštine već i vojvođanske narodne skupštine, čime je i Vojvodina izdvojena iz sastava neke buduće Srbije./…/
Najteže je naravno razumeti stav ondašnjeg rukovodstva KPJ prema oslobodilačkim ratovima koje je mala Srbija vodila od 1912. do 1918. godine. Ono je čak i u oslobođenju Kosova i Metohije od turskog jarma videlo zaposedanje tuđe teritorije. A da i ne govorimo o preziranju i krivom prikazivanju srpske borbe i pobede u prvom svetskom ratu bez koje stvaranje Jugoslavije uopšte ne bi bilo mogućno.
I što je najgore, ovo neprijateljstvo prema oslobodilačkoj borbi srpskog naroda nije bilo posledica nekritičkog prihvatanja nekakvog marksističkog ili boljševičkog suda o ovoj borbi već plod mnogo trajnijih i dubljih nesporazuma, raskola i mržnji. Rodonačelnik komunizma
Treće internacionale, Vladimir Ilič Lenjin, svojevrsno je izrekao veoma povoljan sud o oslobodilačkoj borbi srpskog naroda. Po njegovim rečima: „Nacionalni element u sadašnjem ratu predstavlja samo rat Srbije protiv Austrije… Samo u Srbiji i među Srbima postoji dugogodišnji nacionalni oslobodilački pokret koji obuhvata milione ’narodnih masa’, čiji je ’nastavak’ rat Srbije protiv Austrije. Da je taj rat izolovan, tj. da nije povezan s opšteevropskim ratom, sa sebičnim i pljačkaškim ciljevima Engleske, Rusije i dr. onda bi svi socijalisti bili obavezni da žele uspeh srpskoj buržoaziji — to je jedini pravilni i apsolutno nužni zaključak iz nacionalnog momenta u sadašnjem ratu.“ /…/
Najdalekosežnije i najradikalnije odluke o jugoslovenskom nacionalnom pitanju doneo je Četvrti kongres KPJ, koji je održan u Drezdenu oktobra 1928. godine. Ovaj kongres doneo je odluku o stvaranju nezavisnih država Hrvatske, Slovenije, Makedonije („nezavisne i ujedinjene“), „nezavisne i ujedinjene Albanije“ (misli se na prisajedinjenje Kosova i Metohije Albaniji) i o otcepljenju severne Vojvodine naseljene Mađarima i njenom prisajedinjenju Mađarskoj.
Srpskim komunistima je jedino naloženo da drugim narodima i nacionalnim manjinama (Albancima, Mađarima, Bugarima i dr.) priznaju „pravo na otcepljenje i… oružani ustanak“ i da im u sprovođenju tog nauma „ukazuju sistematsku pomoć“. Ništa im, međutim, u ovim odlukama nije rečeno o državi srpskog naroda. Kominternu i ondašnje rukovodstvo KPJ to jednostavno nije zanimalo./…/
Poslednji veliki skup jugoslovenskih komunista na kojem je utvrđena nacionalna politika KPJ sa kojom se ušlo u rat bila je Peta zemaljska konferencija. U rezoluciji ove konferencije, koja je održana oktobra 1940, ne pominju se izričito federalne jedinice koje bi trebalo da tvore jugoslovensku federaciju. Ali se, kao po sebi razumljivi sastavni delovi Jugoslavije, navode pojedine pokrajine. To su Hrvatska, Slovenija, Srbija, Makedonija, Crna Gora, Metohija i Kosovo i Vojvodina. I na ovom partijskom skupu Srbija je svedena na „užu Srbiju“./…/
Država srpskog naroda svodila se na teritoriju današnje „uže Srbije“ i prilikom utvrđivanja područja partijskih organizacija. Rad pokrajinskih komiteta uspostavljen je u okvirima pokrajinske organizacije koja je razvijala delatnost na svojoj teritoriji (Metohija i Kosovo, Vojvodina, Crna Gora, Bosna i Hercegovina) čime je pokrajinska organizacija KPJ za Srbiju svedena na teritoriju današnje „uže Srbije“. To pokazuju i osnivanja nacionalne komunističke partije Hrvatske i Slovenije, što rečito govori o trajno prisutnim predrasudama ne samo prema srpskoj buržoaziji već i prema srpskom proletarijatu, pa i celom srpskom narodu./…/
Konačno, pored vojvođanske pokrajinske i kosovsko-metohijske organizacije, iz sastava pokrajinske organizacije Srbije izdvojen je Novopazarski Sandžak i pripojen crnogorskoj partijskoj organizaciji, o čemu svedoči Titovo kazivanje decembra 1940. da je „Pokrajinska konferencija Partije za Crnu Goru, Metohiju, Kosovo, Sandžak i Boku Kotorsku pokazala… da je to jedna od najjačih organizacija KPJ“. Time je pokrajinska organizacija KPJ za Srbiju praktično svedena na područje prekumanovske Srbije.
Ovakvo utvrđivanje područja pokrajinskih partijskih organizacija ne bi, naravno, izazivalo veliko podozrenje da nije kasnije bilo uzor za određenje granica pojedinih federalnih jedinica. Čak bi se moglo reći, /…/ da se tzv. avnojevsko federalizovanje Jugoslavije i razgraničenje federalnih jedinica, koje je izvršeno tokom rata, uglavnom poklapalo sa teritorijalnim razgraničenjem područnih organizacija KPJ sa kojim je ova Partija ušla u rat. Nevolja je, međutim, u tome što su za Sloveniju i Hrvatsku stvorene nacionalne komunističke partije, uz nameru da se to učini i za Makedoniju, dok su za preostali deo Jugoslavije predviđene pokrajinske partijske organizacije koje nisu bile ustrojene prema načelu nacionalne homogenosti, U prvom slučaju nastojalo se da se izvrši etničko razgraničenje, dok se u drugom slučaju to jednostavno nije htelo, iako se moralo znati da će time pojedini narodi, a pre svega srpski narod, biti dovedeni u neravnopravan položaj u odnosu na druge narode — slovenački, hrvatski i makedonski. /…/
Na žalost, KPJ između dva rata nikada nije htela da srpsko nacionalno pitanje postavi na isti način na koji je postavila slovenačko, hrvatsko ili makedonsko nacionalno pitanje. Zato se i moglo dogoditi da pokrajinska organizacija KPJ za Srbiju uđe u rat sa područjem koje je obuhvatalo samo tzv. prekumanovsku Srbiju (uz dodatak Caribrodskog i Bosiljgradskog sreza), dakle Srbiju bez Vojvodine, bez Kosova i Metohije i bez većeg dela Sandžaka. A to je zapravo bio i presudan razlog koji je najviše rukovodstvo KPJ za vreme rata naveo da tzv. avnojevsku Srbiju svede na prekumanovsku Srbiju uz dodatak dva negdašnja bugarska sreza. Avnojevska Srbija bila je, dakle, čak manja od današnje „uže Srbije“.
/…/ Tek po okončanju rata avnojevskoj Srbiji pripojen je veći deo Sandžaka, a Vojvodina i Kosovo i Metohija su odlukom svojih samokonstituisanih organa ušli u sastav SR Srbije, što navodi na pomisao da su mogli ući i u sastav neke druge republike ili države. /…/ Izgleda da je čak i takva Srbija, sa dve pokrajine koje je samo ona imala, izazivala veliko nespokojstvo među prekaljenim kadrovima staroga kominternovskog kova. Zato su prilikom donošenja Ustava iz 1974, koji je poglavito pisan na Brionima, i potonjeg Ustava SR Srbije, najveću pažnju posvetili potpunom izjednačavanju pokrajina sa republikama, čime je brionska Srbija najvećma svedena na „užu Srbiju“. Tako je jedna stara kominternovska zamisao o svođenju Srbije na „pravu“ meru još jednom praktično ostvarena.
(Catena Mundi)
Originalno objavljeno 1. oktobra 2014. g.
Autor: Kosta Čavoški
Извор: Intermagazin
Origins of images: Facebook, Twitter, Wikimedia, Wikipedia, Flickr, Google, Imageinjection, Public Domain & Pinterest.
Read our Disclaimer/Legal Statement!
FOLLOW ME ON SOCIAL PLATFORMS
